اهمیت نقش کودکان به عنوان آینده‌سازان کشور امروزه در کشورهای توسعه‌یافته مورد توجه زیادی قرارگرفته و آموزش هوش و سواد مالی به کودکان به عنوان یک ضرورت تلقی می‌شود. این کشورها در حال تلاش هستند که دوره‌های متنوعی برای آموزش این مباحث داشته باشند. در این طراحی، توجه ویژه‌ای به نقش والدین برای آموزش این موضوعات شده‌ است.

در حال حاضر در کشور خود با جوانان و حتی خانواده‌های بسیاری مواجه هستیم که مدیریت پول را نمی‌دانند و هنوز از نظر اقتصادی به والدین خود وابسته هستند و پدر و مادر پس از بازنشستگی، همچنان در حال تلاش برای پر کردن این خلا هستند و اگر ماهی‌گیری را به کودکان خود یاد داده بودند شاید اکنون در سن بازنشستگی می‌توانستند واقعا بازنشسته شوند.

همانطور که می‌دانیم پیش نیاز آشنا کردن کودکان با موضوعات بورس و بازار سرمایه ابتدا آموزش هوش و سواد مالی به آن‌هاست که خوشبختانه کتاب‌های مفید و با ارزش آموزشی در بازار نشر برای کودکان و والدین آنها به زبان ساده و قابل فهم منتشر شده‌اند که در ادامه به معرفی برخی از کتاب‌های بورسی مناسب کودکان می‌پردازیم.

۱- آموزش سواد مالی برای کودکان

کتاب «آموزش سواد مالی برای کودکان» نوشته مریم معصومی از انتشارات شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس است که در سال ۱۳۹۹در تهران منتشر شده‌ است.

همه مطالب و نکته‌هایی که در این کتاب بیان شده و آموزش داده می‌شود، نتیجه سال‌ها تدریس و تعلیم در حوزه هوش و سواد مالی فرزندان و کودکان زیادی است که بارها نتایج درخشان آن آزمایش و دیده‌ شده‌ است.

در بخش‌هایی از کتاب «آموزش سواد مالی برای کودکان» می‌خوانیم:

«بچه‌ها را با نیازها و خواسته‌هایشان آشنا کنید. نیاز در اقتصاد به کالاها و خدماتی گفته می‌شوند که زندگی بدون آن‌ها برای ما سخت و غیرممکن می‌شود؛ در واقع نیازها در تمام انسان‌ها مشابه هستند. مانند: نیاز به پناهگاه، پوشاک، آب و غذا. در واقع نیازها: خواسته‌ها، کالاها و یا خدماتی هستند که تمایل داریم داشته باشیم. هفت سالگی زمان بسیار خوبی است که کودک با مفهوم پس‌انداز آشنا شود. می‌توانیم کمی بیشتر از نیاز روزانه‌اش به او پول بدهیم و در پایان روز به او کمک‌کنیم که باقی پول خود را پس‌انداز کند. توجه کنید که این فرایند باید مفرح و داوطلبانه باشد، نه تلخ و اجباری.

برای این منظور بهتر است پس‌انداز با یک بازه زمانی کوچک آغاز شود؛ مثلاً می‌توانیم کار را با یک هفته شروع کنیم. بهتر است با پول حاصل از پس‌انداز چیزی بخریم که کودک را خوشحال کند. بازه پس‌انداز را می‌توان به دوره‌های یک‌ماهه، سه‌ماهه و یک‌ساله افزایش داد. بهتر است برای کودک یک هدف (مثل شهربازی، سینما، عروسک یا توپ فوتبال) تعیین کنیم، اما وعده های دروغین می‌تواند کودک را دلسرد کند. طبیعی است که او نمی‌تواند با پس‌انداز یک هفته برای خودش پلی استیشن بخرد؛ پس این وعده، انگیزه مناسبی نیست.»

۲- آموزش کاربردی هوش مالی به کودکان

کتاب «آموزش کاربردی هوش مالی به کودکان» نوشته‌ علی کمیجانی و از انتشارات موسسه آموزشی تالیفی ارشدان، مفاهیم و مهارت‌های کاربردی مالی را به کودکان و نوجوانان آموزش می‌دهد.

بعضی از والدین به دلیل آن که قبلا اشتباهات مالی بزرگی از آنها سرزده، درباره تعلیم و آموزش مهارت‌ها و توانایی های مالی و بالابردن هوش مالی فرزندان شان، اعتماد به نفس لازم را ندارند. برخی نیز به دلیل اینکه دانش مالی لازم را ندارند، در این زمینه آموزشی به فرزندان خود نمی‌دهند.

در قسمت‌هایی از کتاب «آموزش کاربردی هوش مالی به کودکان» می‌خوانیم:

«این روزها کودکان در معرض بیشترین تبلیغات کالاهای مختلف قرار گرفته‌اند، فروشندگان و تولیدکنندگان به خوبی فهمیده‌اند که اگر فرزندی از کالایی خوشش بیاید، والدین به سختی می‌توانند در برابر خرید آن کالا مقاومت کنند. حال فرض کنید فرزندی که در زندگی، همه خواسته‌های او برآورده شده و با مفهوم انتظار، سرمایه‌گذاری برای آینده، پس‌انداز بلند مدت برای خرید مسکن یا خودرو و محدودیت بودجه آشنا نشده‌ است، چه سرنوشتی خواهد داشت؟

اگر به هر دلیلی نسبت به آموزش مهارت‌های پولی مانند: پس‌انداز، بودجه بندی، سرمایه‌گذاری، صرفه جویی و… به فرزندانمان اقدام نکنیم، بچه ها در خلأ زندگی نخواهند کرد و این آموزش ها را از رسانه ها و دوستانشان و… فراخواهند گرفت.

اگر فرزند ما با کسی معاشرت کند که ۱۰ سال و ۵ سال و حتی ۶ ماه آینده برایش اهمیتی نداشته باشد و تنها به فکر لذت بردن از لحظه‌ها باشد، طبیعی است که آینده درخشانی انتظار فرزند ما را نخواهد کشید.

بسیاری از موفقیت‌های تحصیلی، کاری و مالی نتیجه به تأخیر انداختن لذت و انتظار است. در زمینه موارد مالی مثل: خرید خانه یا خودرو نیاز به انضباط مالی، صبر و بودجه‌بندی دارد و اگر فرزند ما در این‌باره آموزش ندیده باشد، نمی‌توانیم انتظار خاصی از او داشته باشیم.»

۳- سری کتاب‌های آموزش سواد مالی برای کودکان

«مجموعه داستان‌های سواد مالی برای کودکان» تالیف گروهی از نویسندگان خارجی است که توسط سودابه فرخنده ترجمه شده و انتشارات قدیانی، آن ‌را با همکاری «آکادمی هوش مالی» منتشر کرده‌است. این سری از کتاب‌ها شامل: ده‌ها حکایت جالب و جذاب برای کودکان پایه ابتدایی(کودکان پیش‌دبستانی تا سوم دبستان) است که به آن‌ها: فرق نیاز و خواسته، دقت به نکات کارآفرینی و فروش، ضرورت کار و همکاری، چگونگی تولید یک کالا، چگونه خرج کردن و پس اندار پول توجیبی و انتخاب یک شغل خوب را آموزش می‌دهد.

در این کتاب‌ها با استفاده از تصویرسازی جالب و جذابیت‌های بصری ویژه مخاطبان، به نکات و سرفصل‌های مهمی مثل: اهمیت تبلیغات در دنیای امروز، جایگاه وسایل جدید و توجه به نیاز مردم در ارائه محصولات پرداخته می‌شود.

قالب داستانی هر جلد از این سری کتاب‌های داستانی کوتاه، یک نکته آموزشی به همراه دارد و بیانگر آن است که نیازها چقدر و تا چه اندازه در تصمیم‌گیری و انتخاب برای خرید موثر و با اهمیت هستند.

در بخش‌هایی از «مجموعه داستان‌های سواد مالی برای کودکان» می‌خوانیم:

«داستان‌ها، زندگی و آینده بچه ها را می سازند بچه‌ها با تک‌تک قهرمان ها هم‌ذات پنداری می‌کنند. خودشان را جای آنها قرار می دهند و مثل آنها در برابر اتفاق‌های مختلف، واکنش نشان می دهند. همین باعث می‌شود تجربه های گسترده‌ای به دست بیاورند.

به موقعیت‌های مختلفی فکر کنند، و این یعنی رشد. یعنی یادگیری. برای پروررش نسلی کارآفرین، نوآور و سخت کوش. مجموعه داستان‌های سواد مالی، شامل ده‌ها حکایت جذاب برای کودکان پیش‌دبستانی تا سوم دبستان است و به آنها می گوید:

۱-فرق خواسته و نیاز چیست. ۲-برای کارآفرینی و فروش باید به چه نکاتی دقت نمایند. ۳-کار و همکاری چه ضرورتی دارد. ۴-چطور برای دوستان و اعضای خانواده هدیه انتخاب کنند. ۵-یک کالا چطور تولید می‌شود. ۶-چطور می‌شود علی‌رغم ساده زیستی، یک زندگی خوب را تجربه کرد. ۷-پول توجیبی چیست و چرا و چطور باید پس‌انداز کرد. ۸-نحوه خرید و مواجهه با تبلیغات گوناگون چطور است. ۹-چگونه باید شغلی خوب انتخاب کرد.

وقتی کودکی برای اولین بار پول تو جیبی می‌گیرد، تا حدی طعم استقلال مالی را می‌چشد.کودک شما می‌تواند برای خودش خرج کند و هنگام خرید نیازهای اندک روزمره‌اش ،تصمیم بگیرد و انتخاب کند.
چه خوب است اگر از همین ابتدا کنار روش‌ها و رفتارهای صحیح خرج کردن، پس‌انداز را هم آموزش ببیند.»

۴-  سرمایه‌گذار کوچک

کتاب «سرمایه‌گذار کوچک (راهنمای بازار سهام برای بچه‌های شجاع و والدین کنجکاو)» نوشته بنت زیمرمن و ترجمه میترا امیری است که توسط نشر چالش منتشر گردیده است.

کتاب «سرمایه‌گذار کوچک»، نخستین کتابی است که مفاهیم و موضوعات سرمایه‌گذاری و بورس را در قالب داستان و با زبانی ساده و صمیمی برای بچه‌ها تعریف می‌کند!

در بخش اول این کتاب، داستان خانواده جانسون را می‌خوانیم که چطور اصول اولیه سهام، روش‌های سرمایه‌گذاری و درس‌های مهمی درباره ریسک‌ها و سودها را یاد می‌گیرند.

این داستان با تصاویری جالب، مفاهیم بورس را به سادگی به کودکان و نوجوانان توضیح می‌دهد. و در ضمن خواندن آن برای بزرگسالان نیز لذت بخش است!

در بخش «همه چیز درباره سهام» مفاهیم پیشرفته‌تر سرمایه‌گذاری و محاسبات بازار سهام توضیح داده شده‌ است. این فصل بیشتر مناسب بزرگترها، پدرها و مادرهاست! البته این کتاب در اصل برای کودکان و نوجوانان طراحی شده، اما به طور حتم یکی از محبوب‌ترین کتاب‌های همه سنین خواهد شد.

برخی از سرفصل‌های این کتاب عبارتند از: یک سهام‌دار، صاحب سهم یا بخشی از شرکت است، چه تفاوتی بین سهام و اوراق قرضه وجود دارد؟ محاسبات مقدماتی بازار سهام، بازار سهام چیست؟ میانگین صنعتی داو جونز چیست؟ شاخص اس اند پی چیست؟ چرا قیمت سهام بالا و پایین می‌شود؟ در زمان سقوط بازار، من باید چه کار بکنم؟ سرمایه‌گذاری رشدی در برابر سرمایه‌گذاری ارزشی، چگونه سرمایه‌گذاری متنوع، باعث کاهش ریسک می‌شود؟ و صندوق سرمایه‌گذاری مشترک چیست؟

سخن آخر

پیش از آموزش این مفاهیم، نکته مهم این است که پدر و مادرها در رابطه با روشی که برای آموزش سواد مالی به فرزندشان انتخاب می‌کنند، توافق داشته باشند؛ زیرا به علت نقش پررنگ آنها در آموزش عدم هماهنگی آن‌ها می‌تواند بچه ها را دچار سردرگمی کند که برخی از آن ها هوشیارانه از این فرصت به نفع خود استفاده می‌کنند.

بیشتر والدین، زمانی که به فرزندان شان درباره پول آموزش می‌دهند به این موضوع بها نمی‌دهند و آن را خیلی جدی نمی‌گیرند.

بنابراین باید آگاه باشیم که آموزش نادرست و ناکافی ما، کودکان را به سمتی سوق ندهد که نتیجه عکس حاصل شود. در کلیه مراحل آموزش کودکان، این نکته را مد نظر داشته باشید که تمام آموزش‌ها باید جنبه عملی داشته باشد و کودک بتواند آموزش‌ها را تجربه کند.

منابع:

-کمیجانی، علی «آموزش کاربردی هوش مالی به کودکان: (راهکارهایی عملی برای تضمین موفقیت مالی کودکان و نوجوانان)»، هران: موسسه آموزشی تالیفی ارشدان، ‏‫۱۳۹۸.

۲- معصومی، مریم «آموزش سواد مالی برای کودکان»، تهران: شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس، انتشارات بورس‏‫، ۱۳۹۹.

۳-«سری کتاب های آموزش سواد مالی برای کودکان» ، گروه نویسندگان، ترجمه سودابه فرخنده، تهران: انتشارات قدیانی،۱۳۹۹

۴-بنت زیمرمن «سرمایه‌گذار کوچک»، مترجم: میترا امیری، تهران: چاپ سوم، نشر چالش ۱۳۹۹