بورس کالا، یک بازار منسجم و یکپارچه است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را در آن ارائه می‌کنند. در این بازار، کالای مربوطه پس از بررسی، استاندارد سازی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان آن، به خریداران عرضه می‌شود. بورس کالا یکی از ۴ بورس اصلی در بازار سرمایه ایران و اصلی­ترین نهاد تصمیم­گیر برای معاملات کالایی است. به عبارت ساده‌تر، بازار بورس کالا فضایی است که مجموعه‌ای از خریداران و فروشندگان که نیاز به عرضه و تقاضای کالاهای خاصی دارند، در این بازار فعالیت می‌کنند. در این بازار معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، سیمان، زعفران، برنج و… دادوستد می‌شوند. زمینه­های فعالیت بورس کالا شامل ۵ گروه اصلی یعنی محصولات صنعتی و معدنی – محصولات فرآورده های نفتی – محصولات شیمیایی و پتروشیمی – محصولات کشاورزی – معاملات ابزارهای مشتقه و صندوق­ها است.

چه کسانی در بورس کالا معامله می‌کنند؟

گروه اول (Hedgers):

کسانی که می‌خواهند از ریسک نوسان کاذب قیمت‌ها در امان باشند. در واقع بورس‌های کالا به عنوان عاملی موثر برای کاهش ریسک تولیدکنندگان کالا و مصرف‌ کنندگان عمده در بازار شناخته می‌شود.

مصرف کنندگان و تولیدکنندگان می‌توانند با استفاده از ابزارهای معاملاتی بورس کالا، در برابر نوسانات قیمت بیمه شده و بهترین تصمیمات را در نقاط مهم اتخاذ کنند. ضمن اینکه برای مصرف کنندگان، بورس کالا مکان مطمئنی به جهت خرید مواد اولیه، دریافت اطلاعات موثق در مورد روند قیمت‌ها و درنتیجه تضمین سود شرکت است. همینطور بازرگانان می‌توانند با استفاده از بورس کالا با اطمینان بیشتری از قیمت‌های پیش­رو برای صادرات و واردات محصولات موردنظرشان تصمیم‌گیری نمایند.

گروه دوم (Speculators):

بر خلاف گروه اول، از نوسانات قیمت استفاده کرده و سود خود را حداکثر می‌کنند. در بورس‌های کالایی، این گروه با نام سوداگران شناخته می‌شوند.

گروه سوم (Arbitrageurs):

آربیتراژ کننده ها گروهی از سرمایه گذاران به حساب می‌آیند که از عدم کارایی در بازار استفاده می‌کنند و با انجام معاملات همزمانی که به نوعی یکدیگر را خنثی می‌کنند، بازده بدون ریسک کسب می‌کنند. یک آربیتراژ کننـده به طور مثال به دنبال اختلاف قیمت بین کالا یا اوراق بهاداری است که در بیش از یک بازار سهام خرید و فروش می‌شوند. آن‌ها با خرید سهام شرکتی که در یکی از بازارها مثلاً بورس توکیو کمتر از ارزش واقعی قیمت گذاری شده و فروش استقراضی سهام همان شرکت در بازاری دیگر نظیر بورس لندن به قیمت بالاتر، با قبول کمترین میزان ریسک (حتی بدون هیچ ریسکی) سودهای زیادی به دست می‌آورند.

معایب و مزایای بورس کالا چیست؟

معایب:

1. وجود سقف سهمیه و کف خرید.
2. برخی کالا‌ها در بورس کالا به‌صورت سبد عرضه می‌شود و امکان انتخاب برای خریدار وجود ندارد.
3. این بازار برای افرادی که به دنبال فرار مالیاتی هستند مناسب نیست.
4. عرضه‌ها به‌صورت دائم انجام می‌شود و در صورت وقفه، عرضه‌کننده از بورس کالا اخراج می‌شود.

مزایا:

1. معاملات در بورس کالا، متشکل و سازمان یافته، قانونمند، قابل نظارت، شفاف، عادلانه، رقابتی و کم هزینه است.
2. امکان پوشش، توزیع و انتقال ریسک
3. تضمین کیفیت و کمیت کالا و مبلغ معامله و مدت معامله
4. کشف قیمت بصورت شفاف و فساد زدایی با حذف رانت
5. وجود مرجع رسیدگی اختصاصی و بالاتر بودن سرعت و کمتر بودن هزینه های رسیدگی نسبت به دادگاه های عادی
6. تامین مالی بنگاه‌ها
7. معرفی عرضه‌کننده بدون نیاز به تبلیغ
8. تحلیل وضعیت اقتصادی کشور
9. معافیت های مالیاتی و…